หลุมพอเพียง การปลูกพืชผสมผสานในหลุมเดียว

หลุมพอเพียง

หลุมพอเพียง เป็นแนวคิดและแนวปฏิบัติที่พัฒนาขึ้นโดยพระมหาสุภาพ พุทธวิริโย เจ้าคณะตำบลจุมจัง ศูนย์พัฒนาคุณธรรม จ.กาฬสินธุ์ วัดป่านาคำ หมู่ ๖ บ้านโคกกลาง ตำบลจุมจัง อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ เมื่อประมาณ ปี ๒๕๕๒

หลุมพอเพียง คือ การปลูกพืชในหลุมที่เตรียมดินโดยใช้ เศษวัสดุ เช่น ฟางข้าว เศษใบไม้ ปุยคอก ใส่ลงไปแล้วกลบด้วยดินเป็นชั้นๆ ปลูกหญ้าแฝกรอบหลุม ปลูกกล้วยตรงกลางเพื่อเป็นพี่เลี้ยง และปลูกพืชแบบหลากหลายชนิด หลายประเภท ในหลุมเดียวกัน เพื่อลดภาระการรดน้ำ การให้ปุย และใช้หลักการเกื้อกูลกัน ของพืชแต่ละชนิดในการป้องกันการทำลายของแมลงศัตรูพืช หลุมพอเพียง มีขนาดกว้างประมาณ 80-100 เซนติเมตร ความลึกตามต้องการ สามารถสร้างได้ทุกที่ที่พอมีพื้นที่ให้ขุดหลุมปลูกต้นไม้ได้ เพื่อลดภาระการปลูก/รดน้ำกำจัดศัตรูพืช/ดูแลรักษา ให้ทุกอย่างเกื้อกูลกันเอง ได้แก่

ไม้พี่เลี้ยง คือ ที่ให้ร่มเงา เก็บน้ำ ความชื้น โดยเฉพาะช่วงร้อน/ช่วงแล้ง เช่น หญ้าแฝก กลัวยน้ำว้า ถ้าเป็นกลัวย ควรปลูกทิศเหนือหรือใต้ จะได้ไม่บังแสงพืชที่ปลูกร่วมมากเกินไป ช่วยรักษาความชุ่มชื่นของหลุม ได้กล้วยเครือแรกเมื่อปลูก 1 ปี
ไม้ฉลาด / ไม้ข้ามปี คือ ไม้ที่เอาตัวรอดได้ดี เก็บผลนานพอสมควร เช่น ชะอม ผักหวาน มะเขือพวง มะละกอ ผักติ้วผักเม็ก มะตูมแขก เริ่มเก็บกินได้ตั้งแต่ 1 เดือน และเรื่อยๆไป
ไม้ปัญญาอ่อน/ไม้รายวัน คือ ม้ล้มลุก ปลูกง่ย ตายเร็ว ต้องคอยปลูกและดูแลใกล้ชิด แต่เก็บผลได้ไว เช่น พริกมะเขือ กระเพรา โหระพา ตะไคร้ ข่า กทอง แตงไทย แตงกวา ผักบุ้งจีน คะน้า ฯลฯ เริ่มเก็บกินได้ตั้งแต่ 15 วัน
ไม้บำนาญ คือ ไม้ผลยืนต้นอายุยืน ที่ใช้เวลาปลูกนานหน่อย (2-4 ปี) แต่เมื่อให้ผลผลิตแล้ว สามารถเก็บกิน เก็บขายได้เรื่อยๆ เช่น ขนุน มะม่วง มะนาว มะขาม กระท้อน เงาะ ทุเรียน มังคุด ยางพารา มะนาว (ปลูกได้อย่างใดอย่างหนึ่ง)
ไม้มรดก คือ ไม้ใช้สอย ไม้ยืนต้นอายุยืน ที่ใช้เวลาปลูกนาน เก็บไว้ใช้ในขั้นปลายชีวิต หรือเป็นมรดกให้ลูกหลาน ถ้าขายจะได้ เงินก้อนใหญ่ เช่น ประดู่ สักทอง ยางนา สะเดา พยุง ชิงชัน ซึ่งจะเป็นไม้ขนาดใหญ่ ปลูกตรงข้ามกับกล้วย

โดยใช้แนวคิดที่ว่า หากปลูกไม้ยืนต้น/ไม้ผลยืนต้นอย่างเดียว ต้องรออีก 3 – 10 ปี หรือมากกว่านั้นกว่าจะได้ผลผลิต(ระหว่างนั้นจะกินอะไร ? พื้นที่ใต้ร่มเงาหรือบริเวณหลุมที่มีการเตรียมดิน/ใส่ปุย/ปรับปรุงดิน/รดน้ำ/ดูแล ยังสามารถใช้ประโยชน์ได้อีกมาก แทนที่จะปล่อยให้วัชพืชขึ้นเป็นภาระที่ต้องคอยกำจัด การปลูกพืชบางอย่าง(หลายอย่าง)มีกลิ่นเฉพาะที่ ช่วยไล่แมลงศัตรูพืชไม่ให้เข้าทำลายหรือไม่ทำความเสียหาย นอกจากนั้นยังเป็นกุศลบายที่ทำให้พืชหลักที่ต้องการปลูก เช่น ไม้ผลยืนต้น/ไม้ป่ายืนต้น เจริญเติบโตและมีโอกาสรอดสูง เพราะผู้ปลูกจะคอยห่วงใย มั่นดูแล/รดน้ำ/ใส่ปุย/พรวนดิน ทำให้พืชหลัก ดังกล่าวเจริญเติบโตดีกว่าปกติอีกด้วย และหากพืชชนิดใดชนิดหนึ่งจะเบียดเบียนพืชอื่นมากเกินไป ให้คอยควบคุมให้เหมาะสม มีการตัดแต่งทรงพุ่ม จัดพืช/เถาเลื้อยให้เหมาะสม และให้มีกล้วยเพียง 1-2 ต้น เท่านั้น

หลุมพอเพียง